Đèn cho bể thủy sinh hiện đang có 2 công nghệ chính là neon và led. Nếu là người mới, bạn có chắc đã lựa chọn đúng loại đèn cho bể của mình chưa?
Tầm quan trọng của ánh sáng
Ánh sáng là 1 trong 3 nhân tố quan trọng hình thành nên một bể thủy sinh hoàn thiện (ánh sáng, dinh dưỡng, co2) nhưng ánh sáng nào và bao nhiêu ánh sáng là đủ thì lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác.
Việc lựa chọn đúng đèn cho bể của mình không đơn thuần chỉ giúp cây trồng có thể phát triển khỏe mạnh mà nó còn quyết định công tác chăm sóc, duy trì bể về sau có đơn giản hay không. Ví dụ điển hình nhất là ánh sáng không phù hợp sẽ cổ vũ cho rêu hại phát triển mạnh mẽ khiến việc vệ sinh bể rất vất vả và phức tạp, người chơi sẽ nhanh nản và không còn hứng thú nữa. Tệ hơn, một số người chơi sẽ nhìn nhận sai, cho rằng thủy sinh là thú chơi phức tạp, rắc rối dẫn tới không thể lan tỏa được các giá trị tốt đẹp tới cộng đồng.
Một bể thiếu sáng cây trồng sẽ èo uột, phát triển chậm dù có đầu tư bao nhiêu dinh dưỡng và CO2 đi chăng nữa. Khi thừa sáng, tức là dinh dưỡng và CO2 ở mức thấp hoặc quá ít cây trồng hay chỉ có các loại cây trồng ít sáng thì rêu hại sẽ bùng phát dữ dội, đôi khi là không thể cứu vãn, không thể kiểm soát.
Lựa chọn đèn thủy sinh đúng và đủ
Trước tiên chúng ta phải so sánh nhanh một số đặc điểm của 2 công nghệ đèn thủy sinh hiện nay là neon và led. Đèn neon (còn gọi là đèn tuýp) cho ánh sáng chân thật nhưng độ xuyên sáng qua nước yếu và tỏa nhiều nhiệt xuống mặt nước. Ngược lại, đèn led vốn được coi là tương lai, có độ xuyên thấu cao, dễ dàng chiếu xuống tận đáy nền, dải quang phổ phong phú và hầu như không tỏa nhiệt xuống mặt bể.
Nói vậy thì chẳng có lý do gì để chọn đèn neon khi nó không hơn led. Có thể vậy, nhưng đó chỉ là khi bạn đã hiểu rõ về bể thủy sinh của mình, hiểu về ánh sáng trên mức cơ bản. Còn nếu bạn mới bước chân vào thế giới thủy sinh thì hãy tập chơi một cách an toàn trước đã.
Nhược điểm xuyên sáng kém của đèn neon chính là điều mà chúng ta cần. Vấn đề người mới hay gặp nhất là các loại rêu hại và ánh sáng là một trong những tác nhân chính cổ vũ cho điều đó. Tuy nhiên, dưới ánh đèn neon rêu hại phát triển chậm hơn nhiều so với khi dùng đèn led, điều đó giúp chúng ta có thêm thời gian để đối phó. Ngoài ra, cây trồng dưới ánh đèn neon sẽ lên màu thật hơn, điều này giúp bạn sớm nhận biết được sự xuất hiện của rêu hại cũng như các vấn đề về dinh dưỡng biểu hiện qua màu sắc lá.
Khi chọn đèn neon các bạn cũng dễ tính toán được lượng ánh sáng phù hợp với bể. Đó là do trong giới thủy sinh vẫn lưu truyền những tỷ lệ dựa, công thức tính vào thông số công suất ánh sáng tính bằng W (oát) trên thể tích nước trong bể tính bằng L(lít). Công thức này chỉ có thể áp dụng với đèn neon chứ không thể áp dụng được với đèn led.
Tại thị trường thế giới, đặc biệt là ở các nước châu Âu, đèn neon vẫn có được chỗ đứng vững chắc trên thị trường với những sản phẩm cao cấp, bất chấp việc ngoại hình của máng đèn sẽ không được mỏng và nhẹ nhàng như đèn led. Một phần lý do đến từ việc đèn neon tỏa nhiệt sẽ mang lại sự ấm áp, hỗ trợ cho hệ thống sưởi trong việc làm nóng lớp nước mặt, ngoài ra thì vẫn có nhiều người thích ánh sáng của đèn neon hơn.
Còn về đèn led, khả năng xuyên sáng tốt và công suất chiếu sáng cao (một máng đèn led mảnh mai có thể cho ra lượng ánh sáng tương đương với 4 hoặc 6 bóng đèn neon) dễ dàng khiến bể thủy sinh của bạn ngập tràn trong ánh sáng chói trang, ngay cả với những đèn led đơn giản cũng có khả năng chiếu sáng xuống tận đáy nền. Điều này có thể rất tuyệt vời với một bể cắt cắm nhưng đối với một bể thủy sinh mới hoàn thiện thì đó được coi là một nguy cơ tiềm tàng nhiều hơn. Lượng ánh sáng lớn, độ xuyên thấu cao, cây trồng trong bể nếu không thế sử dụng hết lượng dinh dưỡng trong nước (hoặc số lượng quá ít hay chỉ toàn những loài lớn chậm) thì rêu hại sẽ bùng phát dữ dội. Đây là lúc người chơi dễ rơi vào trạng thái hoang mang khi đã làm đúng theo các hướng dẫn nhưng vấn đề vẫn liên tiếp ập đến.
Vậy đối với người mới, chúng ta nên lựa chọn đèn neon cho bể của mình, nhưng như thế nào là đủ? Có một nguyên tắc mà BOUaqua đã đề cập nhiều ở các bài viết trước, đó là hãy trồng đủ hết cây trồng vào bể cùng một lượt để phòng tránh rêu hại. Nếu bạn chơi các loại cây cắt cắm chiếm hơn 50% diện tích bể thì nên sử dụng tối thiểu 4 bóng đèn neon có kích thước bằng chiều dài bể, chú ý phân bổ ánh sáng cho hợp lý, nếu ít hơn thì bạn có thể chơi 2 bóng là đủ (các yếu tố còn lại là CO2 và dinh dưỡng các bạn phải cân bằng nhé). Nếu bạn chơi các loại cây lớn chậm, nhu cầu ánh sáng ở mức vừa phải (như rêu, dương xỉ, ráy, tiêu thảo…) thì chỉ nên xài tối đa 2 bóng đèn neon có kích thước bằng chiều dài bể mà thôi.
Đó là lượng ánh sáng đủ với nhu cầu của cây trồng và có thể nó sẽ là tối đối với mắt của bạn (tùy cảm quan mỗi người), đặc biệt là khi bạn đã quen với ánh sáng mạnh mẽ của đèn led. Nếu muốn tăng ánh sáng, bạn sẽ phải cân bằng lại lượng CO2 và dinh dưỡng cũng như nhìn vào sức khỏe của cây trồng.
Phần lớn người mới thường lựa chọn sai
Khi háo hức bắt đầu với một bể thủy sinh, BOUaqua thấy hiện nay rất nhiều người đã bắt đầu luôn với đèn led, có thể do được quảng cáo về “đèn nhỏ gọn sáng mạnh”, “tiết kiệm điện” hay “chi phí thấp” nhưng “vẫn đảm bảo đủ sáng”. Điều đó đúng, nhưng phải tùy hoàn cảnh, các bạn mới chơi, chưa đủ kinh nghiệm để đương đầu với những vấn đề phát sinh một cách bất ngờ và bùng phát nhanh nên hãy hạn chế phải đối mặt với nó. Đèn led, đặc biệt với những sản phẩm bình dân hoặc không có tên tuổi thường cho ra ánh sáng không được chuẩn do sử dụng các linh kiện rẻ tiền. Mắt bạn nhìn có thể thấy rất sáng nhưng nó lại chỉ có một lượng nhỏ ánh sáng đó cây trồng sẽ hấp thụ, điều này còn nguy hiểm hơn bị thừa sáng nhiều.
Giảm thời gian sáng vì ánh sáng quá mạnh. Đây cũng là một sai lầm dù bạn sử dụng loại đèn nào đi nữa, thời gian chiếu sáng và cường độ ánh sáng không có mối quan hệ như bạn nghĩ. Lấy ví dụ ánh sáng trong phòng quá khủng khiếp làm bạn bị chói mắt thì bạn bật 8 tiếng hay 1 tiếng thì vẫn cũng bị chói mắt như nhau. Nếu ánh sáng của bạn đang quá mạnh và không thể điều chỉnh thì hãy gác cao đèn lên. Nếu ánh sáng quá yếu thì nhất thiết phải thêm đèn chứ không thể tăng thời gian chiếu sáng để bù lại được.
Mua và sử dụng bóng đèn thanh lý quá cũ. Bạn mua đèn thanh lý để cắt giảm chi phí, máng đèn có lắp sẵn bóng và vẫn sáng, bạn cứ để vậy sử dụng mà không biết rằng đèn neon nếu đã quá cũ sẽ không thể cho ra được nguồn sáng chất lượng. Tuổi thọ bóng có thể được đánh giá một cách tương đối thông qua mức độ đen ở 2 đầu bóng, tốt nhất các bạn nên đầu tư bóng đèn mới để khởi đầu được thuận lợi hơn.
-bouaqua-